Nghề dệt lụa truyền thống ở Lào

Pop Ock Tok là một ngôi làng, đồng thời là trung tâm thủ công mỹ nghệ ở Ban Saylom (Lào), nơi những người trẻ tới học nghề dệt truyền thống.

Nằm trên bờ sông Mekong, chỉ 2 km đi xe Tuk tuk về phía Nam của thành phố Luang Prabang, du khách sẽ bắt gặp Pop Ock Tok, ngôi làng 700 tuổi. Ở đây, bộ tộc Katu vẫn tiếp tục duy trì nghề dệt tay lâu đời của dân tộc. Tuy nhiên, đứng trước nguy cơ du lịch ngày càng bành trướng và làm mai một, thị trường hóa nhiều giá trị văn hóa, nghề dệt tay ở Pop Ock Tok cũng đang hoang mang trước nguy cơ bị thương mại hóa. 

Xe chỉ luồn kim

Thiếu nữ Lào bên khung dệt

Kể từ khi mở cửa du lịch quốc tế vào năm 1989, Lào đã trở thành một đất nước có nền du lịch khám phá phát triển vượt bậc. Đặc biệt, sự hỗ trợ của các chuyến bay giá rẻ từ các nước láng giềng châu Á, cũng như dịch vụ phòng ốc giá cả phải chăng, càng làm tăng lượng khách ghé thăm Lào. Theo thống kê năm 2012, có tới 3,3 triệu lượt khách du lịch, trong đó 200.000 du khách đến từ Trung Quốc đã ghé thăm đất nước triệu voi, tăng 22% so với năm 2011. Theo dự kiến, lượng khách xuất phát từ Trung Quốc đến Lào sẽ còn tăng vọt nhờ sự kết nối của tuyến đường sắt nối Trung Quốc - Lào dài 21km, vượt qua 76 đường hầm và 152 cây cầu nối thủ đô Vientiane đến biên giới Trung Quốc, dự kiến khánh thành vào năm 2015. Sân bay ở Luang Prabang cũng đã được nâng cấp và mở cửa vào tháng 6 vừa rồi, tạo điều kiện cho nhiều chuyến bay hạ cánh an toàn. 

Hoa văn đậm truyền thống Lào

Vẽ hoa văn lên tấm lụa thô

Tuy nhiên, du lịch lại được dự đoán là một trong những nhân tố gây ảnh hưởng tiêu cực tới cộng đồng người làm nghề thủ công, vốn là bản sắc ở Lào. Thời nhà Đường ở Trung Quốc, các thương gia ở đất nước này đã không tiếc lời ngợi ca sản phẩm lụa tơ tằm mịn màng của xứ triệu voi. Nhận thức được nghề dệt tay truyền thống là một kho báu quý giá, người Lào đã có ý thức giữ gìn bí quyết nghề thủ công của dân tộc. Các nghệ nhân đã âm thầm làm việc, cũng như truyền dạy kinh nghiệm cho con cháu dệt nên các loại vải có cảnh trí độc đáo, rực rỡ lấy cảm hứng từ truyền thuyết dân gian.

Cụ già bên sạp lụa

Chợ đêm rực rỡ màu sắc của lụa dệt tay

Những chồng lụa dệt tay đa dạng xếp chồng lên nhau trong một cửa hàng

Ngày nay, các sản phẩm dệt tay ở Lào đã dần biến đổi về thiết kế và màu sắc để phù hợp với các xu hướng hiện đại. Các sản phẩm này được bày bán rộng rãi ở các chợ đêm chạy dọc theo phố cổ Sisavangvong tới Bảo tàng Cung điện Hoàng gia ở Kitsarat. Đây cũng là một trong những thị trường thương mại lớn nhất ở Luang Prabang với nhiều mặt hàng gia dụng và sinh hoạt giá rẻ khác. Cùng với đó, các mặt hàng dệt tay giả mạo cũng xuất hiện và gây khó khăn cho người muốn lựa chọn một sản phẩm dệt tay thuần Lào. Để loại bỏ các mặt hàng giả dạng này, nhiều công ty ở Luang Prabang đã tạo dựng các thương hiệu riêng, trưng bày và bán các sản phẩm dệt tay nhằm bảo tồn nghề truyền thống của dân tộc. 

Phơi lụa thô vừa mới nhuộm xong

Những tấm lụa được phơi nắng ở công đoạn cuối cùng

Pop Ock Tok, có nghĩa là Đông gặp Tây trong tiếng Lào là một sáng kiến nhằm cung cấp sinh kế cho các nghệ nhân làm nghề dệt lụa ở địa phận Luang Prabang và các khu vực ngoại vi. Những nghệ nhân lâu năm đóng vai trò hướng dẫn, hỗ trợ những nghệ nhân trẻ, giúp họ có thể có cuộc sống ổn định nhờ nghề dệt lụa. Pop Ock Tok cũng là nơi cung cấp các mặt hàng lụa dệt tay uy tín nhất ở Luang Prabang, đơn cử là khăn Ikat, vải in hoa của người H'mong. Các sản phẩm dệt may truyền thống kết hợp kỹ thuật của các nghệ nhân Lào và Thái với đặc trưng là sọc ngang, hoặc hoa văn in hình voi thường được may thành túi xách, váy cũng khá được ưa chuộng. Nhiều tấm lụa quý của Pop Ock Tok còn được lựa chọn làm của hồi môn của gia đình chú rể trong đám cưới truyền thống ở Lào. 

Một sản phẩm của Passa Paa

Lụa dệt tay truyền thống của Lào được ứng dụng trên một mẫu túi xách phương Tây

Cùng có niềm đam mê với các sản phẩm lụa dệt tay của Lào, ba người bạn, trong đó Veomanee Douangdala (Người Lào) và Heather Smith, Joanna Smith (Người Anh) đã thành lập nên Passa Paa, một công ty chuyên thiết kế các mẫu sản phẩm dệt tay mang cảm hứng dân tộc. Các sản phẩm nổi tiếng nhất của Passa Paa là khăn quàng cổ và túi xách, vừa đậm nét truyền thống của hoa văn lụa dệt tay của Lào, vừa mang phong vị hiện đại được nhiều người phương Tây ưa chuộng.

Những ai yêu mến vẻ đẹp của sản phẩm lụa dệt tay có cơ hội đến Luang Prabang cũng không thể không ghé thăm Fabric Gallery, triển lãm về quy trình sản xuất các mặt hàng dệt may từ khắp nơi trên đất nước Lào.

Libero